Op 2 november verschijnt bij Boom Uitgevers een nieuwe geïllustreerde uitgave van Van Duinkerkens Brabantse herinneringen. Deze nieuwe uitgave is door zijn jongste zoon Bernard Asselbergs voorzien van illustraties en enkele bijlagen. De presentatie van het boek gaat gepaard met de tentoonstelling Brabantse herinneringen van Anton van Duinkerken.
De feestelijke boekpresentatie vindt plaats in het Stadhuis van Bergen op Zoom op 2 november (15:00-18:00). De tentoonstelling is te bezoeken in de Verhalenkamer van de Bibliotheek in Bergen op Zoom (Kortemeestraat 17) van 2 november 2024 t/m 2 januari 2025.
Stichting Anton van Duinkerken Nu viert dit jaar haar eerste lustrum. Sinds onze oprichting in 2019 hebben we mooie stappen gezet in het vergroten en verspreiden van de kennis over het leven en werk van Anton van Duinkerken. Denk daarbij aan meerdere (goed bezochte) publieksbijeenkomsten, een tentoonstelling, een wandeling en inmiddels al twee nummers van Cahier van Duinkerken. Om dat te vieren organiseren wij op 16 november een lustrumbijeenkomst onder de naam: Ontmoetingen met Van Duinkerken. Het programma bestaat uit twee onderdelen: een wandeling en een publieksbijeenkomst met meerdere sprekers. De wandeling zal ons leiden langs plekken in Bergen op Zoom die een belangrijke rol speelden in het leven van Van Duinkerken. Tijdens de daaropvolgende publieksbijeenkomst zal Van Duinkerken door middel van verschillende (poëzie)voordrachten enkele tijdgenoten ‘ontmoeten’. Denk bijvoorbeeld aan Godfried Bomans en E. du Perron. De wandeling start om 13:30 en vindt plaats in het centrum van Bergen op Zoom. De publieksbijeenkomst start aansluitend om 15:00 en vindt plaats in het Markiezenhof. Meedoen aan een van de activiteiten kost 7,50 euro of 10 euro voor beide. Vrienden van Anton doen gratis mee. Inschrijven kan hier.
Voor deze bijeenkomst hebben we een financiële bijdrage gekregen van de Mastboom-Brosens Stichting.
Op maandagavond 12 februari, een jaar na het grote boerinnenprotest in het Krabbegat, hebben we dit belangrijke moment als stichting samen met de boerinnen herdacht. Op de plek waar een jaar geleden het protest plaatsvond sprak om 23:11 Michiel Besters (voorzitter van Stichting Anton van Duinkerken Nu) de boerinnen toe om ze een hart onder de riem te steken. Daarna werd er symbolisch een Verdediging van Carnaval in zakformaat overhandigd aan de boerinnen en zijn we samen verder gaan dweilen. De volledige tekst van de toespraak volgt onder de foto.
Bovenste, beste boerinnen,
Namens Stichting Anton van Duinkerken Nu wil ik jullie van harte welkom heten. Mijn naam is Michiel Besters en ik ben de trotse voorzitter van de stichting die aandacht vraagt voor het werk en leven van deze markante Bergenaar. Wij zijn vereerd dat jullie in zulke groten getale aanwezig zijn om samen met ons stil willen staan bij de historische gebeurtenis van jullie boerinnenprotest tijdens de vastenavend van 2023, op deze plek. In onze ogen markeert het boerinnenprotest een onomkeerbaar punt in tijd. Graag zou ik een aantal woorden tot jullie richten om deze historische gebeurtenis een jaar nadien te herdenken. Dit is onze manier om jullie een hart onder de riem te steken. Zoals wij vorig jaar in onze steunbrief hebben geschreven, wij vinden het belangrijk om het publieke debat te steunen over inclusiviteit en diversiteit. Wij vinden hiervoor een directe verwijzing in de publieke persoon die Anton van Duinkerken was. Hij was iemand met een scherpe pen en een open vizier. Wie naar Van Duinkerken kijkt vanuit onze tijd kan hem zonder meer een zeker conservatisme toedichten, in de zin dat hij een katholiek baken vormt in onze onttoverde en ontzuilde wereld. Wie echter een poging waagt om Van Duinkerken te zien binnen zijn eigen tijd en dit vertaalt naar onze tijd ziet hem veeleer als een katholiek figuur met een uiterst progressief en links profiel. Iemand met een emancipatorische grondhouding. Van Duinkerken opent zijn Verdediging van Carnaval met de volgende, bekende woorden: Carnaval is een feest dat nimmer vergaat dan met de mens. Deze woorden gebruikt Van Duinkerken om de aandacht te vestigen op de historische continuïteit van het carnavalsfeest. Wie de zin nog een keer leest blijft hangen op een ander woord dat een ogenschijnlijk vanzelfsprekende betekenis heeft: Vastenavend is een feest dat nimmer vergaat dan met de mens. Wie is deze mens? Het ligt voor de hand om hier een historisch antwoord te zoeken. De historicus zal bijvoorbeeld antwoorden dat de gekerstende versie van het carnavalsfeest sporen bevat van inwijdingsriten van cultische mannenbonden uit de voorchristelijke Germaanse samenleving. De jongens die het inwijdingsritueel ondergaan leren de gewoontes en tradities kennen van de stam en worden op die manier lid van een geheim mannenbond. Met alle privileges van dien.
Echter, met andere historische bronnen kan even goed gewezen worden op de inwijdingsriten voor meisjes. En sterker nog, in de kern is carnaval een lentefeest, een feest van de vruchtbaarheid. Vanuit een historisch oogpunt is het dus een feest waarbij de vrouw zonder meer een belangrijke rol speelt. Tradities borgen de identiteit van het vastenavendfeest. Tradities zijn er om op te bouwen. Of beter gezegd: tradities zijn er om op voort te bouwen. Het klinkt misschien paradoxaal, maar om hetzelfde te blijven moet er beweging zijn. De burgemeester van onze stad heeft in de Vastenavendkrant dit element van vernieuwing mooi verwoord: het is de opgave om te zorgen dat het vastenavendfeest ‘aansluiting houdt met onze samenleving van vandaag en met de toekomst’. De woorden van de burgemeester zijn een krachtige steun voor de beweging waar het vorig jaar met boerinnenprotest om te doen was. En het is mooi om te zien dat de Stichting Vastenavend de handschoen heeft opgepakt. Beste boerinnen, in het besef dat de beweging is ingezet, is het tijd om onszelf weer onder te dompelen in de leut van het vastenavendfeest. Ik begreep dat jullie dweilavond wordt voortgezet in Waggie. Dank voor jullie aandacht en veul leut nog!
In de Volkskrant van 6 februari 2024 citeert columnist Mark van Ostaijen Verdediging van Carnaval: ‘Niet wie carnaval viert, is veroordeeld een barbaar te worden. Maar wie deze viering op zichzelve verwerpelijk acht, heeft grote kans het reeds te zijn.’ Ook het belang van maatschappelijke verbinding, dat volgens Van Duinkerken een belangrijk aspect van carnaval is, wordt in de column nogmaals onderstreept.
Anton van Duinkerken was voorvechter en liefhebber van de Bergse vastenavend. Zijn Verdediging van Carnaval (1928) heeft dan ook een prominente plek in zijn oeuvre. Een andere bekende Bergenaar die in zijn werk aandacht geeft aan de carnavalsthematiek was de filmmaker Adriaan Ditvoorst (1940-1987).
Ditvoorst was een internationaal vermaarde filmmaker. Zijn werk is opgenomen in de canon van de Nederlandse filmgeschiedenis. Hij maakte vooruitstrevende films in de stijl van de Nouvelle Vague. Zo ook zijn korte film Carna (1969). In deze film schetst hij op geheel eigen wijze een beeld van de vastenavend in zijn geboortestad.
Tijdens deze bijeenkomst laten wij Van Duinkerken en Ditvoorst elkaar ontmoeten. De film Carna zal worden getoond en worden ingeleid door Ria Adriaansen (Cinema Paradiso). Ook zal er worden ingegaan op wat volgens Van Duinkerken de aard van carnaval was, waarbij we een vergelijking zullen maken tussen Verdediging van Carnaval en Carna.
De bijeenkomst wordt georganiseerd in samenwerking met Cinema Paradiso.
Datum: Vrijdag 2 februari 2024 Locatie: Theater Den Enghel Tijd: 19:11 tot 21:11 Entree: 5 euro (of twee leutneutbonnen).
Na het succes van het eerste cahier is onlangs Cahier van Duinkerken II verschenen. De bundel bevat diverse bijdragen over Verdediging van Carnaval, een ‘ontmoeting’ tussen Van Duinkerken en Wouter Lutkie, een interview met prof. dr. Karim Schelkens over de ontstaansgeschiedenis van Tilburg University, primair werk van Anton van Duinkerken zelf en nog veel meer! De bundel is wederom vormgegeven door Xander Beusekamp.
Vrienden van Anton hebben het cahier in december met onze kerstgroet ontvangen. Uiteraard is ook dit nummer voor niet-leden beschikbaar. Voor een bescheiden bijdrage van €5,- sturen we het op. Benader ons via info@antonvanduinkerken.nu of vul het contactformulier in. (Er zijn ook nog enkele exemplaren van CvD I beschikbaar!)
Op 27 oktober 2023 vond in het Letterenhuis te Antwerpen voor het eerst een bijeenkomst van diverse literaire genootschappen uit Nederland en Vlaanderen plaats. Het Louis Paul Boon Genootschap organiseerde de bijeenkomst om nader kennis te maken en meer samenwerking en uitwisseling te stimuleren.
Plenaire zitting in het Letterenhuis.
Ook Stichting Anton van Duinkerken Nu was aanwezig. Behalve diverse lezingen (van onder andere de Antwerpse burgemeester Bart de Wever en Mathijs de Ridder, die de biografie van Paul van Ostaijen schreef), was er een rondleiding door de erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience en kon er aan diverse workshops worden deelgenomen.
Rondleiding door de historische Nottebohmleeszaal in de erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.
De wil tot samenwerking was sterk en ook voor ons waren er diverse aanknopingspunten tot nauwere banden met verschillende andere genootschappen.
In nummer 29 (21 juli) van het Katholiek Nieuwsblad wordt aandacht besteed aan Anton van Duinkerken. Jeffry Huntjens van het Katholiek Documentatie Centrum – KDC schrijft over Van Duinkerkens verzet tegen het nationaalsocialisme. Mét een verwijzing naar een artikel van Michiel Besters (voorzitter Stichting Anton van Duinkerken Nu).
Recentelijk werd bekend dat de eindtoets voor groep 8 van de basisschool aankomend jaar wordt ingepland in de carnavalsperiode. Naar aanleiding van vragen over deze ongelukkige planning voor Noord-Brabant en Limburg liet minister Wiersma weten dat de carnavalsviering dan maar verplaatst moet worden. Deze laconieke reactie van de minister heeft geleid tot een motie tijdens de Provinciale Staten vergadering op 26 mei j.l.
De indieners van de motie Hubert Koevoets en Marc Oudenhoven (Lokaal-Brabant) en mede-indieners Inge Vossen- van Beers (Volt), Jan Frans Brouwers (50 Plus), Kasper van de Langenberg (D66), Ronnie Buiks (CDA), Nico Heijmans (SP), Alexander van Hattum (PVV) en Jozef Minkels (FvD) stelden terecht dat carnaval cultureelerfgoed is. En dat dit genoeg reden is om de planning voor de eindtoets van groep 8 aan te passen.
Ter onderbouwing van het belang van carnaval voor Noord-Brabant en Limburg wordt in de motie verwezen naar ‘Verdediging van Carnaval’ van Anton van Duinkerken. Dit boek werd in 1928 geschreven om de carnavalstraditie te verdedigen als gemeenschapsfeest – tegen de geestelijkheid die carnaval als een onzedelijk kwestie zag. En ook – verwijzend naar de eeuwenoude traditie – dat het moment waarop het carnavalsfeest wordt gevierd niet willekeurig is.
Mooi om te zien dat het polemische boek van Anton van Duinkerken ook vandaag nog als referentie wordt gebruikt in een belangrijke maatschappelijke discussie. De leden van De Provinciale Staten als hedendaagse verdedigers in de geest van Anton…
In dezelfde vervoering waarmee Anton van Duinkerken tijdens de Vastenavend van 1928 tussen het hossen en zingen door zijn Verdediging van Carnaval schreef zijn wij na de boerinneprotesten op de dweilavond van 2023 aan tafel gaan zitten om deze brief op te stellen.
De vorm van de naoorlogse vastenavendviering is schatplichtig aan de moedige stellingname van Anton van Duinkerken. In 1928 schreef hij rond dit gemeenschapsfeest Verdediging van Carnaval tegen de ethische overspannenheid in het maatschappelijke debat. Bij de oprichting van Stichting Vastenavend in 1946 was het werk een inspiratiebron voor de legitimatie én het karakter bij de heruitvinding van het feest. Dit zijn de redenen geweest waarom Van Duinkerken in 1951 door prins Nilles I als krabbengeneraal werd opgenomen in de Orde van de Gouden Krab.
Voor Van Duinkerken betekende de zelfbevestiging van een gemeenschap vanuit traditie openheid voor de stem van de ander. De zelfbevestiging van een traditie zonder deze openheid zijn dode letters op papier. Gelijkend de argumentatiestijl van Van Duinkerken als linkse en progressieve katholiek mag de traditie naar buiten toe verdedigd worden, maar biedt diezelfde traditie oriëntatie om met de ander aan tafel in gesprek te gaan.
Deze openheid binnen de Bergse vastenavendtraditie kan worden gevonden in de toevalligheid van twee momenten tijdens de viering van dit jaar. Het ene is de brug die naar de verbinder Kees Becht is vernoemd en de ander is het boerinneprotest waarin de vrouwen hun stem verheffen tegen de masculiene manifestatie van de traditie; de vrouw is óf een heks óf staat aan de zijde van de Prins. Kees Becht was verbinder van de vooroorlogse en de naoorlogse vastenavendviering door het heruitvinden van het karakter binnen de continuïteit van de traditie. Op diezelfde manier pleit het boerinneprotest nu voor vernieuwing binnen nog altijd diezelfde traditie.
De vernieuwing van de traditie kan eenvoudig worden verankerd overeenkomstig de vier lijnen die ten grondslag liggen aan de vier nieuwe standbeelden die op de Peperbus zijn geplaatst: legendarisch, mythologisch, historisch en symbolisch. Sinds 1946 heeft de vastenavend op die manier al nieuwe elementen gekregen, ook vrouwelijke. Zo lopen sinds de jaren ’50 de boerinnekes mee, werd in 1955 Wana naar het Krabbegat gehaald, en werd in 1996 het Gilde van de Blauwe Schuit opgericht met vrouwelijke bemanningsleden. Het beeldje van de geit op het Bleekveld werd in 1960 onthuld en is ook gebaseerd op het verhaal van een vrouw: Mie d’n Os. Van de meest recente toevoeging, de vier beelden op de Peperbus, is wederom de helft vrouwelijk: sint Gertrudis en de zeemeermin.
Het plaatsen van deze vier figuren op een kerktoren, waarvan er slechts één een religieuze context kent, laat zien dat in Bergen op Zoom vastenavend heilig is. De inontvangstneming van het manifest van ‘Vrouwe vor Vastenavend’ is derhalve een geschenk dat gepaard gaat met verantwoordelijkheid; de verantwoordelijkheid om de traditie te blijven vernieuwen.
Wij denken dat Anton van Duinkerken zijn ogen ten hemel zou slaan. Gegeven de traditie van het vastenavendfeest zoals het hic et nunc gevierd wordt, menen wij dat er geen reden is, noch kan worden gevonden om de vrouwelijk lijn nog langer in de schaduw te houden. Daarmee vinden wij dat het tijd is om een nieuwe, prominente vrouwelijke lijn toe te voegen aan de traditie en spreken hierbij onze steun uit voor het boerinneprotest.
Het bestuur van Stichting Anton van Duinkerken Nu,
